Rafał Woś

Nie tylko Balcerowicz. Krytyczna analiza polskiej transformacji neoliberalnej

Okrągły Stół, wybory z 4 czerwca, utworzenie rządu Mazowieckiego albo ekspresowe przepchnięcie przez Sejm planu Balcerowicza. To wydarzenia symboliczne i bardzo chętnie przywoływane przy okazji hucznie fetowanych obchodów 25-lecia polskiej transformacji. Ale polska transformacja wbrew pozorom wcale nie zaczyna się od roku 1989. Pierwsze prorynkowe reformy ruszyły wszak jeszcze pod rządami PZPR. To wtedy miały miejsce takie zjawiska jak uwłaszczenie nomenklatury czy liberalizacja życia ekonomicznego. Są tacy, którzy – jak Karol Modzelewski – za symboliczny początek polskiej neoliberalnej rewolucji uważają 13 grudnia 1981 i zdławienie przez generała Jaruzelskiego pierwszej, socjalnie nastawionej „Solidarności”. A niektórzy widzą ją wręcz w gierkowskim menadżeryźmie lat 70. Transformacja bynajmniej nie kończy się również na planie Balcerowicza czy terapii szokowej lat 1990-1991. Zdobywanie przez ideologię neoliberalną przyczółków w kolejnych dziedzinach życia ekonomicznego trwa bowiem do dziś, a jej skutki prześledzić można doskonale na przykładzie zarówno „twardych” dziedzin gospodarki (rynek pracy czy polityka podatkowa), jak i dziedzin bardziej „miękkich” (urbanistyka, media).

Celem tego seminarium będzie nie tylko zrekonstruowanie tego kluczowego procesu ekonomiczno-politycznego, którego skutki odczuwamy do dziś. Chodzi również o zaopatrzenie słuchaczy w narzędzia potrzebne do krytycznej analizy polskiej transformacji. Brak takich narzędzi zbyt długo krępował dojrzałą, pluralistyczną dyskusję i doprowadził do wielu niebezpiecznych zjawisk w życiu publicznym. Takich, jak choćby abdykacja elit politycznych oraz opinii publicznej z rozmowy o ekonomicznym dorobku III RP. Skutkiem tego jest z kolei jej technokratyzacja na poziomie praktycznym i rytualizacja („mit złotego wieku” kontra „mit zdrady narodowej”) na poziomie dyskursywnym.

W drugim semestrze seminarium badać będziemy dalsze losy polskiej transformacji. Pokażemy, że terapia szokowa z przełomu lat 80. i 90. wcale nie była domknięciem procesu przemian. W wielu dziedzinach neoliberalna transformacja na dobre rozkręciła się dopiero w dwóch kolejnych dekadach. Kiedy się zakończy?

TEMATY SPOTKAŃ:
  1. 19.10: Jak rozmawiać o transformacji? Chronologia polskiej transformacji.
  2. 2.11: Droga do terapii szokowej. Problemy z jego demokratyczną legitymacją.
  3. 16.11: Hekatomba 1990. Przemysł.
  4. 30.11: Hekatomba 1990. Handel.
  5. 14.12: Hekatomba 1990. Rolnictwo.
  6. 11.01: Meandry polskiej prywatyzacji. Od uwłaszczenia nomenklatury do urynkowienia usług publicznych.
  7. 25.01: Transformacja i jej krytycy. O neoliberalnych metodach łamania oporu.
  8. 22.02: Balcerowicz – Hausner – Gilowska – Rostowski. Różne oblicza polskiego neoliberalizmu
  9. 7.03: Podatkowy raj. Jak wykuwał się polski system fiskalny?
  10. 14.03: Państwo ćwierćopiekuńcze. Z dziejów polskiego „welfare state”
  11. 4.04: Rynek pracy. Największa porażka polskiej transformacji
  12. 18.04: Krzycząca przestrzeń. Historia transformacji na przykładzie polskich miast
  13. 16.05: Nierówności. Uzasadnione? Konieczne? Niedostrzegane? Wpływ transformacji na polską strukturę społeczną
  14. 30.05: Czy to już na pewno jest koniec transformacji? Wprawka z futurologii na zakończenie seminarium

LEKTURY:

  • Rafał Woś, Dziecięca choroba liberalizmu. Studio Emka, 2014.
  • Tadeusz Kowalik, PolskaTransformacja.pl. Muza, 2009.
  • Tadeusz Kowalik, O lepszy ład społeczno-ekonomiczny. PTE, 2013.
  • Jacek Titenbrun, Z deszczu pod rynnę. Zysk, 2007.
  • Elisabeth Dunn, Prywatyzując Polskę. Krytyka Polityczna, 2008.
  • Andrzej Karpiński, Stanisław Paradysz, Paweł Soroka, Wiesław Żółtkowski, Jak powstawały i jak upadały zakłady przemysłowe w Polsce. Muza, 2013.
  • Leokadia Oręziak, OFE. Katastrofa prywatyzacji emerytur w Polsce. Książka i Prasa, 2014.
  • Karol Modzelewski, Zajeździmy kobyłę historii. Iskry, 2013.
  • Witold Kieżun, Patologia transformacji. Poltext, 2012.
  • David Ost, Klęska Solidarności. Muza, 2007.
  • Marcin Król, Byliśmy głupi. Znak, 2015.
  • Jarosław Urbański, Prekariat i nowa walka klas. Ksiązka i Prasa, 2014.
Seminarium zorganizowane przy wsparciu Fundacji im. Friedricha Eberta.

FES

Informacje dla studentek i studentów:
Seminarium odbywa się co 2 tygodnie, w poniedziałki, w godzinach 18.00-20.00, począwszy od 19 października 2015.

Seminarium całoroczne.

Terminy spotkań w semestrze zimowym:
2015: 
19.10, 2.11, 16.11, 30.11, 14.12;
2016: 11.01, 25.01.

Terminy spotkań w semestrze letnim:
2016: ​22.02, 7.03, 14.03, 4.04, 18.04, 16.05, 30.05​

Ze względu na dobór lektur uczestnicy i uczestniczki seminarium powinni znać język angielski na poziomie rozumienia tekstu naukowego.

Obowiązują zapisy według zasad ogłoszonych na www.instytut-studiow.pl.
Termin naboru mija 4 października 2015.
Termin dodatkowego naboru na semestr letni mija 7 lutego 2016.

Liczba miejsc ograniczona.
Udział w seminarium jest bezpłatny.

Rafał Woś – publicysta ekonomiczny POLITYKI, wykładowca Collegium Civitas i laureat Nagrody im. Dariusza Fikusa 2015. Autor książki Dziecięca choroba liberalizmu (2014). Przygotowuje doktorat na temat polskiej transformacji neoliberalnej.